Yazı: Batu Çakan
Futbol, oynanmaya başladığı günden itibaren sürekli olarak değişen, gelişen bir spor. Oyun kuralları, stadyumlar, kullanılan ekipmanlar gibi birçok unsur tarih boyunca çeşitli değişikliklere uğrayarak şimdiki halini aldı.
Futbol sahasındaki en önemli şey olan futbol topu da oyunun oynanmaya başlandığı 1800’lü yıllardan itibaren tarihsel süreç içerisinde bazı değişikliklere uğradı.
Domuz Derisinden Kauçuğa
1800’lü yılların başlarında futbol topları domuz mesanesi kullanılarak yapılıyordu. Bu durum topların tahmin edilemez şekilde sekmesine ve oyunun anlaşılamaz bir hale gelmesine sebep oluyordu.
Amerikalı kimyager ve mühendis Charles Goodyear, 1844’te kendi keşfettiği teknik olan vulkanize kauçuğun patentini aldı. 1855 yılında Charles yapısında kauçuk kullanılan ilk futbol topunu icat etti. Ancak vulkanize kauçuğun kullanılması için 1900’lü yılları beklemek gerekti.
1863 yılına gelindiğinde H.J. Lindon tarihteki ilk şişirilebilir futbol topunu geliştirmeyi başardı. Bu icat, topa vurulduğu zaman topun sert bir küre olarak kalmasına olanak sağladı.
İcadın arka planı trajik bir hikâyeye dayanıyor. Eşini genç yaşta akciğer kanserinden kaybeden Lindon, daha önceden birçok domuzun mesanesini çıkarmak için öldürmüş biri olarak karsının ölümünden kendisini sorumlu tutuyor. Karısını kaybettikten sonra bir daha hiçbir domuza zarar vermeden kauçuk ve şişirilebilir bir top geliştiriyor.
İlk Kurallar
Takvim yaprakları 1872’yi gösterdiğinde FA, futbol topları için ilk kısıtlamaları ve kuralları yayınladı.
Bir topun mükemmel bir şekilde küresel olması gerektiğine ve 27 ile 28 inç arasında bir çevresi olması gerektiğine karar verdiler. Standart bir futbol topunun ağırlığı 400-450 gram arasında kalacak şekilde belirlendi. FA'nın kuralları, dış kısmı elle dikilmiş deri ve bağcıklara sahip kauçuktan yapılmış futbol topları için dünya çapında bir standart oluşturdu. İnanılmaz bir şekilde, bu düzenlemeler hala yürürlükte; yıllar içinde değişen sadece malzemeler ve yapım yöntemleri oldu.
Futbol toplarının seri üretimi, 1888'de kurulan İngiliz Futbol Ligi'nin bir sonucu olarak başladı. Miter ve Thomlinson's of Glasgow, o dönemde futbol toplarını seri üreten ilk şirketlerden ikisiydi. Kaliteli bir futbol topunun kilit unsurunun, şeklini ne kadar iyi koruyabileceği olduğunu savunuyorlardı.
Derinin gücü, kesici ve dikiş ustalarının becerileri, şeklini koruyacak bir futbol topu üretmede ana faktörlerdi. Üst sınıf toplar ineğin sağrı derisinden, düşük kaliteli toplar ise omuz derisinden yapılıyordu.
1900’ler ve İkonik Toplar
1900’lü yıllara gelindiğinde topların içi artık vulkanize kauçuktan yapılmaya başlanmıştı. Bu sayede artık toplar daha uzun süre kullanılabiliyor ve yüksek basınca dayanabiliyordu.
Topların dış bölümü, her biri üç bölümden oluşan altı panel halinde kenevir ve dantel kullanılarak birbirine dikilmiş 18 şerit deri kullanılarak yapılıyordu.
Ancak bazı problemler ortaya çıktı. Topun malzemesi, özellikle yağmurlarda çok daha ağır hale geliyor ve kafa vuruşu yapan oyuncuların yaralanmasına neden oluyordu. Ve bazı topların davranışları, kullanılan deri nedeniyle diğerlerinden farklıydı.
Düzenlenen ilk Dünya Kupası olan 1930 Dünya Kupası’nın finali bir top tartışmasına sahne oldu. Finalistler Arjantin ve Uruguay kimin topunun kullanılacağına karar veremeyince ilk yarı Arjantin’in, ikinci yarı Uruguay’ın topuyla oynandı. İlk yarıyı Arjantin 2-1 önde kapatmasına rağmen ikinci yarıda Uruguay kendi topuyla maçı çevirmeyi başardı. 4-2’llik skorla ilk dünya şampiyonu olarak tarihe geçti.
Futbol topuyla ilgili başka bir gelişme Arjantin'den geldi. Romano Polo, Antonio Tossolini ve Juan Valbonesi, 1931'de deri bağcıksız bir futbol topu geliştirmek için patent aldı.
O dönemde Superball olarak adlandırılan bu tür toplar, 1932'de Arjantin Futbol Federasyonu'nun resmi topu haline geldi, daha sonraki yıllarda diğer ülkeler tarafından da benimsendi.
Bu tarihten sonra futbol topları genellikle dünya kupaları için geliştirildi.
Buckminster Ball konsepti, bir Amerikalı mimar Richard Buckminster Fuller'ın fikriydi. Bu fikri, minimum malzeme kullanarak bina inşa etmenin yollarını araştırırken buldu.
Bir Buckminster topu 20 altıgen ve 12 beşgen yamadan oluşuyordu. Bu, ikonikleşmiş siyah-beyaz topun aynısıydı.
İlk sentetik top sadece 1960'larda üretildi, ancak o zaman deri topun daha iyi bir sıçrama ve kontrole sahip olduğu düşünülüyordu. Teknolojideki ilerlemeyle birlikte; deri topun yapısı, topa deri muadilleriyle aynı türde bir davranış kazandırmak için sentetik olarak kopyalandı ve 1980'lerde yeni futbol toplarının tamamen değiştirilmesine yol açtı.
FIFA Dünya Kupası'nın ilk resmi topu olan, 1970 Dünya Kupası’nın topu Adidas Telstar, Buckminster sistemiyle yapılmıştı.
Günümüz Dünyası ve Teknoloji
Modern futboldaki çoğu futbol topu, küçük değişikliklerle 32 panelli Buckminster tasarımına dayanmaktadır. 32 altıgen ve beşgen birbirine dikildiğinde neredeyse mükemmel bir küre oluşturur. Ergonomisi ve sağlamlığı nedeniyle artık yaygın olarak kullanılmaktadır.
Güçlü bir yapı ve yumuşak bir his ile daha hızlı, daha doğru bir top yaratma hedefiyle her yıl birçok yeni tasarım ünlü markalar tarafından piyasaya sürülüyor ve yakın zamanda bırakacak gibi görünmüyorlar.
Futbol toplarına getirilmiş en önemli teknolojinin “Gol Çizgisi Teknolojisi” olduğu düşünülüyor. Modern futbol topları, bir bilgisayar yazılımının herhangi bir anda topun tam konumunu hesaplamasını sağlayan, kalenin altındaki ve etrafındaki manyetik alanlarla tepki veren elektronik sensörler içeriyor.
Nike, son olarak Nike Flight modelini toplara entegre ederek topların havada daha uzun süre kalmasını sağladı.
Nike, yeni topunun daha az sürtünme yaşamasını ve oyun sırasında saha veya hava koşullarından bağımsız olarak daha dengeli bir uçuşa sahip olması için böyle bir adım attıklarını açıkladı.
Şirket, yeni topunun eski top Nike Merlin'den %30 daha doğru ve direkt bir uçuşa sahip olduğunu iddia ediyor. Nike Flight; sentetik deri, kauçuk, polyester ve pamuk kombinasyonundan üretiliyor.
Sialkot, Pakistan
Futbol topları hakkındaki bir dosyada Sialkot’dan söz etmezsek bu şehirde top üretimi yapan 2 milyona yakın nüfusa saygısızlık yapmış oluruz.
Dünyada üretilen futbol toplarının %70’i bu şehirde üretiliyor. Bu üretimin temelleri 1900’lü yılların başına dayanıyor. İngiltere’deki futbol ilgisinin artması üzerine bir grup İngiliz, Pakistan’da üretip ülkelerine götürmeyi amaçlıyor. Bu hedefte ilk olarak küçük bir atölyede başlayan top üretimi, günümüzde tüm şehre yayılmış ve devasa bir boyut kazanmış durumda.
En önemli maçlarda dünya yıldızlarının ayaklarına temas eden top da, bir gettoda küçük bir çocuğun çıplak ayakla vurduğu top da burada üretiliyor.
Topların büyük oranda el işçiliğiyle üretildiği şehir, 1980’den beri FIFA Dünya Kupası başta olmak üzere dünyadaki en büyük lig ve turnuvaların toplarının menşei durumunda.
Comments