Yazı: Batu Çakan
Futbol, günümüzde bir endüstriye dönüşmüş durumda. Kulüpler artık en yüksek gelirlerini sponsorlar üzerinden sağlıyor. Ünlü markalar reklamlarını yapmak için dünyanın en iyi futbolcularının giydiği formaları, oynadıkları stadyumları ve mücadele ettikleri ligleri kullanıyor.
Peki futbol bu duruma nasıl geldi? Sponsor kavramı futbola nasıl entegre oldu ve futbolun değişmezlerinden olmayı nasıl başardı?
Sponsorların Doğuşu
70’li yılların sonu ve 80’lerin başı itibariyle futbol giderek global bir hal almaya başladı. Yerel liglerde oynanan maçlar hem ülkede hem ülke dışında daha fazla yayınlanıyor ve daha çok insana ulaşıyordu.
Şirketlerin, liglere ve takımlara sponsor olarak yüksek sayıda insana ismini duyurma istekleri giderek artıyordu. Bu bağlamda Avrupa’da yapılan ilk sponsorluk 1973 yılında Almanya’dan geldi.
Zamanın Bundesliga takımlarından Eintracht Braunschweig, formalarına yeni sponsorları Jaegermeister’ın logosunu eklemek istedi. Ancak Alman Futbol Federasyonu bu isteği reddetti. Reddin ardından eşi benzeri görülmemiş bir hamle yapan Eintracht Braunschweig, kulüp logosunu değiştirdi. Sponsorlarının logosuna E ve B harfleri ekleyerek Jaegermeister’in logosunu yeni logo olarak kullanmaya başladı.
Birkaç yıl sonra ülkenin en büyük takımı Bayern Münih, formasından kendi logosunu kaldırıp sadece forma üreticisi olan Adidas’ın logosunu kullanınca Alman Futbol Federasyonu sponsorlara izin vermeye başladı.
İngiltere’de formasına sponsor alan ilk takım 1974’te Talbot ile anlaşan Coventry City oldu. Ancak 80’li yıllarda formasında sponsor bulunan takımlarla alakalı çeşitli problemler baş göstermeye başladı.
22 Ekim 1980 yılında oynanması planlanan Aston Villa – Brighton maçı her iki takım da sponsorsuz forma ile oynamayı reddettiği için iptal oldu. Ocak 1981’de Newcastle United ve Bolton Wanderes FA Cup maçlarında reklam içeren forma giydikleri için 1000£ ceza aldılar. Nottingham Forest, aynı sebepten UEFA tarafından 7000£ cezaya çarptırıldı.
Zaman içerisinde İngiltere’de sponsorlar giderek yaygınlaştı ve 1987 yılına gelindiğinde en üst ligde yer alan her kulübün sponsorluk anlaşması vardı.
İtalya’da ise uzun süre forma sponsorluğu yasaktı, ancak 1978 yılında Udinese’nin sahibi zengin iş adamı Teofilo Sanson takımının şortuna gizli bir şekilde kendi adını yazdırdı. İtalyan Futbol Federasyonu tarafından cezaya çarptırılsa da 1979 yılında forma sponsorluğu legal hale getirildi. İtalya’nın geleneklerine bağlı yapısı sebebiyle çoğu İtalyan takımının sponsor içeren forma kullanması 90’lı yılların ortasını buldu.
İspanya’da öncülüğü çoğu zaman olduğu gibi Real Madrid yaptı. 1982 yılında Zanussi ile anlaşan eflatun beyazlılar. Ülkesinde ilk sponsor bulunan formayı giyen takım oldu.
Günümüzde Gelinen Nokta
Sponsorların içeriği eskiye göre çok genişledi. İlk zamanlarda sadece isim, forma üreticisi ve göğüs reklamı olarak kullanılan sponsorluk anlaşmalarının çeşitleri artmış durumda.
Dünyanın en çok izlenen ligi İngiltere Premier League’de 2022/23 sezonu itibariyle sponsor listesi şu şekilde:
EA Sports: Ana Sponsor
Barclays: Resmi Banka
Budweiser: Resmi Bira
Castrol: Resmi Yakıt Partneri
Hublot: Resmi Saat
Nike: Resmi Top
Oracle: Resmi Veri Tabanı Partneri
2021 senesi verilerine göre Avrupa'da beş büyük lig arasından Premier League, 440 farklı sponsordan yılda 1 Milyar Sterlinin üzerinde gelir elde ederek başı çekiyor.
Bundesliga, toplam 641.5 Milyon Sterlin kazandıran 617 sponsorluk anlaşması ile ikinci sırada. Listenin üçüncü sırasında bir sezonda sponsorlarından 592.4 Milyon Sterlin kazanan La Liga bulunuyor.
Serie A, sponsorluk anlaşmalarında 383,6 Milyon Sterlin kazanarak dördüncü sırada. Ligue 1 ise sponsorlarından 312.4 Milyon Sterlin kazanıyor ve beş büyük lig arasında en düşük geliri elde eden lig konumunda.
Avrupa’daki beş büyük lig sponsorlarından toplam 3,4 Milyar Sterlin kazanıyor ve bu miktar, günümüzde futbolda sponsorların önemini anlatmaya yetiyor.
Comments